مطالعۀ تأثیرپذیری نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی از تغییر مذهب در دورۀ صفوی
نویسندگان
چکیده مقاله:
در آغاز قرن دهم هجری، با قدرت یافتن صفویان، مذهب تشیع در ایران رسمی شد. در طول تاریخ، مذهب به عنوان عاملی مهم در روند اندیشه‌ها و افکار ملت‌ها مطرح بوده‌است. از این‌رو در هر دوره تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و هنر جوامع داشته است. در دورۀ صفویه نیز هنر از نهضت مذهبی ایجادشده در این عصر بی‌بهره نماند و هنرمندان این دوره توانستند با تأثیرپذیری از مذهب تشیع، افکار و عقاید خود را در آثار هنری و صنعتی تولیدشده منعکس نمایند. از جملۀ این هنرها نگارگری بود. با توجه به اینکه شاهنامه همواره یکی از مهمترین منابع الهام‌بخش تصویرگری برای هنرمندان ایرانی محسوب می‌شد، بستری مناسب برای نمایان ساختن تأثیر و تأثرات فرهنگی هر دوره فراهم می‌ساخت. شاهنامۀ طهماسبی نخستین اثر سترگ تولیدشده در کتابخانه سلطنتی تبریز دوره صفوی است که تصویرگری آن از دورۀ شاه اسماعیل اول آغاز و تا دورۀ شاه طهماسب ادامه پیدا کرد. این پژوهش با هدف بررسی چگونگی تأثیرگذاری مذهب تشیع بر نگاره‌های شاهنامۀ شاه‌طهماسب به عنوان نخستین اثر قابل توجه دورۀ صفوی به مطالعۀ مضامین شیعی نگاره‌های این شاهنامه می‌پردازد و سعی در پاسخگویی به این پرسش‌ها دارد: تغییر مذهب و رسمی‌شدن تشیع به چه میزان بر نگارگری شاهنامۀ طهماسبی اثرگذاشته است؟ نمادهای شیعی در قالب چه عناصری و در کدام صحنه‌ها و مجالس به تصویر درآمده‌اند؟ در همین راستا از میان تمامی نگاره‌های این شاهنامه (258 نگاره) پانزده نگاره به‌واسطۀ دارا بودن نشان‌های شیعی به‌عنوان جامعۀ آماری در پژوهش حاضر انتخاب شدند. با بررسی و مطالعۀ نگاره‌های این اثر، میتوان تأثیرات مذهب جدید (تشیع) را که به وضوح و با ظرافت و دقت فراوان در بسیاری از نگاره‌های این نسخه در قالب عناصری همچون ذکر نام حضرت علی(ع) در درفش‌ها و سردرفش‌های جنگی و تزئینات بناها و یا کلاه دوازده‌ترک قزلباشان ترسیم شده‌اند مشاهده کرد. این مقاله بر اساس شیوۀ یافته‌اندوزی از طریق مطالعات کتابخانهای همراه با روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده است.
منابع مشابه
تأثیرپذیری سعدی در بوستان از شاهنامۀ فردوسی
در جستار پیش رو، با نگاهی ویژه، مقایسهای میان بوستان سعدی با شاهنامۀ فردوسی صورت گرفته است. بدینصورت که نگارنده، با تأمّل در جزئیات کلام سعدی شیرازی در بوستان، تأثیری ویژه را در لایههای درونی ابیات آن با شاهنامۀ فردوسی ملاحظه کرده، این مقوله را، عرصهای تازه در شناخت بهتر بوستان سعدی یافته است. از این روی بر آن شده، با مطالعه در اثر این شاعر و مقایسۀ اشعاری از آن با شاهنامه، نشانههایی را که ...
متن کاملبررسی تأثیرپذیری نقوش جانوری دیوارنگاره‌‌های خانۀ پیرنیا از قالی‌‌های دورۀ صفوی
قالی‌‌های دورۀ صفوی که اغلب محصول کارگاه‌‌های درباری بودند حاوی نقوش گوناگونی‌اند که یکی از پرکاربردترین آنها نقوش جانوری است. همچنین خانۀ پیرنیای نایین نیز یکی از کاخ‌‌های سلطنتی مربوط به این دوره است که دارای دیوارنگاره‌‌هایی زیبا و همچنین نقوش جانوری مشابه با قالی‌‌های دورۀ صفوی است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با مطالعۀ منابع کتابخانهای و تحلیل تصاویر میدانی سعی در شناسایی، طبقه‌‌بند...
متن کاملحماسهآفرینی حافظ و تأثیرپذیری وی از شاهنامۀ فردوسی
دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که میتوان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بیبدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بینظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق‌العادۀ حافظ را در بیان واقعیّتهای عصر خود نشان میدهد. حافظ با دقّتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می‌یابد و آنها را به گونها...
متن کاملمدرسۀ جعفرآباد بنایی ناشناخته از دورۀ صفوی
Jafarabad School is located in the ancient Borkhar plain 50 kilometers to the north of Esfahan. It was first discovered by the authors of this paper. This descriptive and analytical research aims at finding answers to the following questions: When was this School built? Why was it built in Jafarabad? Why was this spot in the town chosen for building it? How is it related to other monuments? Acc...
متن کاملحماسه آفرینی حافظ و تأثیرپذیری وی از شاهنامۀ فردوسی
دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که میتوان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بیبدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بینظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق العادۀ حافظ را در بیان واقعیّتهای عصر خود نشان میدهد. حافظ با دقّتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می یابد و آنها را به گونها...
متن کاملبررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامۀ بایسنقری و شاه طهماسبی
الگوی تصویر‌شدة پوشش زنان در دورة تیموری و صفوی از دیدگاه هنرمند آن زمان در تصاویر برجای‌مانده از شاهنامة بایسنقری و شاه‌طهماسبی انعکاس یافته است. مطالعة منابع مکتوب تاریخی و مقایسة تطبیقی نگاره‌های دو شاهنامة یاد‌شده، نوشتاری به شیوة تحلیلی‌ـ تطبیقی را ارائه میدهد که در مسیر خویش به ابهامات زیر پاسخ میگوید؛ پوشش زنان تصویر‌شده در دو شاهنامة یاد‌شده از چه وجوهی قابلیت انطباق دارند؟ تزیین در پ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 12 شماره 42
صفحات 47- 61
تاریخ انتشار 2017-06-22
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023